Plaquette als herinnering aan ‘helpende hand in donkere jaren’

‘Hier werd de wereld gered’

Onder leiding van meester Jan Pronk zet groep 8 van de Da Costaschool aan de Hollanderstraat ‘Donna Nobis Pacem’ in.

Onder leiding van meester Jan Pronk zet groep 8 van de Da Costaschool aan de Hollanderstraat ‘Donna Nobis Pacem’ in.

Foto: Eduard Bekker

“In de joodse traditie zeggen we: wie één mensenleven redt, redt de hele wereld. Hier werd de wereld gered.” Zo betoogde rabijn Awraham Soetendorp tijdens de plaatsing van de plaquette bij de ingang van Reinkenstraat 19, die herinnert aan de razzia in de nacht van 22 op 23 maart 1943, toen in deze flatwoning door verraad 24 joodse onderduikers werden opgepakt, die in het Oost-Poolse vernietigingskamp Sobibor hun trieste einde vonden.

Eduard Bekker • HaagWestNieuws - Friday 22 March 2002

De plaquette die kunstenaar Loek Bosch maakte en sinds vrijdag22maart boven de ingang van de flat aan de Reinkenstraat 19 hangt.

De plaquette die kunstenaar Loek Bosch maakte en sinds vrijdag 22 maart boven de ingang van de flat aan de Reinkenstraat 19 hangt.

Foto: Eduard Bekker

Maar vele anderen die op dit doorgangsadres vanaf 1941 onderdak vonden hebben hun leven te danken aan bewoonster Sarah (‘Mies’) Wahlbeem, van huis uit verpleegster, die nooit ‘nee’ zei tegen de joden, die bij haar om hulp aanklopten. Het begon met één zieke man, maar uiteindelijk groeide de tweekamerwoning uit tot een doorgangsadres voor soms wel tegen de dertig mensen, die op de vlucht waren voor de praktijken van de nazis in de bezettingstijd van 1940 tot 1945.

Beproeving

De omstandigheden in de flat, waar de onderduikers – vaak vreemden voor elkaar – met angst voor een inval en bovenop elkaar gepropt de tijd doorbrachten, waren een beproeving. Maar Diet Eman, de verzetstrijdster, die zorgde voor een veiliger onderkomen elders en huishoudster Adriana van der Harst, die heel Den Haag doorkruiste voor levensmiddelen, soms met hulp van onderduikers die door hun niet-joodse uiterlijk niet al te veel opvielen, maakten dit leven nog eniszins dragelijk. De inval maakte voor de laatse groep onderduikers echter een einde aan deze laatste strohalm.

Burgemeester Deetman, Herman Nijboer, die de geschiedenis ‘Achterhuis aan de Reinkenstraat’ achterhaalde en Rabbijn Soetendorp: “Tolereer nooit en te nimmer onrecht”.

Burgemeester Deetman, Herman Nijboer, die de geschiedenis ‘Achterhuis aan de Reinkenstraat’ achterhaalde en Rabbijn Soetendorp: “Tolereer nooit en te nimmer onrecht”.

Foto: Eduard Bekker

Mies Walbeehm overleefde de ontberingen van stafkamp Vught, waar zij als ter dood veroordeelde was geïnterneerd, maar haar gezondheid was sterk achteruitgegaan. Daardoor kon ze niet meer in haar onderhoud voorzien. Een toelage van de Stichting 40-45 hield haar op de been. In 1981 overleed zij.

Gedicht

Vele prominenten waren bij de plechtigheid van afgelopen vrijdag aanwezig, zoals de vroegere voorzitter van de Tweede Kamer en bewoner van de Reinkenstraat Dick Dolman, die de plechtigheid in goede banen leidde en burgemeester Wim Deetman.
Zij zwegen gepast toen leerling Olga van der Ven van groep 8 een zelfgeschreven gedicht voordroeg:

1940-1945 Als ik aan de joden denk...

Als ik aan de joden denk, word ik verdrietig
over wat er allemaal is gebeurd.
Ik ben niet de enige, iedereen treurt.
Waarom deden ze dit, wat hadden ze er aan?
Die gedachten blijven maar door mijn hoofd gaan.
Ja, wat ze er aan hadden was macht,
rijkdom, mooie gouden ringen,
maar samen leven in vrede en vrijheid
zijn toch veel fijnere dingen?

Als ik aan de joden denk, word ik boos,
over hoe de Duitsers met ze omgingen.
Haat, vervolging, moord,
dat zijn toch vreselijke dingen?
Vrienden, familie zagen of hadden ze niet meer.
Die waren ze kwijt, wat deed dat een zeer.

Als ik aan de joden denk, krijg ik hoop,
omdat ze weten dat wij aan ze denken
en omdat wij deze herdenking
in de Reinkenstraat aan ze schenken.

Verzetstrijdster Diet Eman voorzag de onderduikers van bonkaarten, die door het verzet waren buitgemaakt. Ook bracht zij ze onder op veiliger adressen op het platteland. Rechts huishoudster Adriana van der Harst-Groen, die de boodschappen deed voor de onderduikers. “Mies zei nooit ‘nee’”.

Verzetstrijdster Diet Eman voorzag de onderduikers van bonkaarten, die door het verzet waren buitgemaakt. Ook bracht zij ze onder op veiliger adressen op het platteland. Rechts huishoudster Adriana van der Harst-Groen, die de boodschappen deed voor de onderduikers. “Mies zei nooit ‘nee’”.

Foto: Eduard Bekker

Ook was er een Duitse televisieploeg aanwezig, die het leven van verzetstrijdster Diet Eman verfilmt, die ook bij de plechtigheid aanwezig was. Zij woont nu in Zuid-Amerika.

Burgemeester Wim Deetman benadrukte de noodzaak van de gedenksteen bij dit ‘Haagse Achterhuis’: “Het zal altijd zin hebben om te herdenken wat er met de op één na grootste joodse gemeenschap van Nederland gebeurde. De grootste misdaad aller tijdens is nog niet verjaard, maar er zijn steeds minder ooggetuigen. Dit zal een blijvende herinnering zijn.”

Terug