hoofdplaat
Op excursie naar Berlijn met de lesgroep ‘Wir haben es Nicht Gewußt’ van Joachim Berger (met snor) en Marianne Peters in het voorjaar van 1983. We bekijken een expositie in het Rijksdaggebouw (nog niet in gebruik als regeringszetel en met uitzicht op de DDR-wachttorens).

IM Joachim Berger

Joachim Berger overleden. Triest nieuws, dat mij via slechts één advertentie in de Volkskrant ter oge kwam. Ex-docent Duits Joachim Berger is op 2de Kerstdag in Berlijn overleden. Woonde hij daar? Ik kom redelijk vaak in Berlijn en had hem graag nog een keer opgezocht.

Omdat ik in ‘mijn’ SvdJ-tijd (’80-’83) een kritisch fellow-traveler van de DDR was (ik sta zelfs in een Stasi-akte) had ik veel contact met Joachim. Ook hield ik me intensief bezig met Nazi-Duitsland.

Een paar keer heb ik gastlessen over de DDR en Sobibor gegeven. Zowel als student als oud-student.
Hoewel Joachim tamelijk kritiekloos tegenover de DDR stond, liet hij uitgebreid de uitgeweken dissidenten aan het woord, die ik in mijn kielzog naar de gastlessen meetroonde.
Zit ik hier maandenlang een genuanceerd beeld over de DDR op te bouwen, is daar nu niets meer van over, verzuchtte hij dan, als een van mijn vrienden uitgebreid had verteld over de werkwijze van de Stasi.
Regelmatig zijn we ook met Joachim naar de film geweest. Waar hij altijd fraaie analyses op losliet.
Vreselijk jammer dat ik hem uit het oog heb verloren. Ik vraag me af of er nu nog docenten zijn met zo'n passie als hij.

Eigenlijk ben ik er altijd vanuit gegaan dat ik hem nog wel eens een keer zou ontmoeten. Ik was benieuwd hoe hij zou hebben gereageerd op de film ‘Das Leben der Anderen’. Bijna niet te begrijpen dat dat niet meer kan.

Een duik in mijn SvdJ-archief deed me belanden bij een evaluatierapport. Ja, vroeger mocht een commissie van leerlingen en docenten een nieuwe docent beoordelen en adviseren of hij een vaste aanstelling mocht krijgen. Van die commissie maakte ook ik - bekwaam en partijdig - deel uit. Uiteraard was het advies: blijven! Ik citeer en modereer even vrijuit uit dit rapport:

Joachim Berger (geboren in Oberhof in Thüringen) verliet in 1950 met zijn ouders de DDR. Die vestigden zich in Düsseldorf.
Terwijl hij overdag allerlei soorten werk deed, volgde hij in de avonduren het avondgymnasium. Die combinatie werken/studeren zette hij en 1968 in Nederland voort, omdat het politieke klimaat in de BRD steeds grimmiger werd. In 1975 studeerde hij af op letterkunde. Van 1978 tot 1980 was hij wetenschappelijk medewerker aan de universiteit van Groningen.

Zijn entrée hier op school was voor hem een hele opluchting in vergelijking met de kilte op de universiteit. Dit is een lekkere bouwval waar je merkt dat je met mensen te maken hebt.
Wel was hij in het begin erg teleurgesteld over het afketsen van enkele voorstellen. Direct toen ik hier begon stelde ik een lidmaatschap van de school voor van de vereniging ‘Nederland-DDR’. Dit lidmaatschap had voor leerlingen ongekende mogelijkheden geboden. Je krijgt voor niets voor schatten aan boeken. Leerlingen hadden op kosten van de DDR een zomerstudie kunnen volgen in Weimar of Erfurt. In Groningen heb ik daar erg leuke ervaringen mee gehad. Leerlingen waren er erg positief over. Mijn eerste confrontatie met de Onderwijscommissie die dit voorstel zonder pardon van tafel veegde vond ik echt een afknapper.
Maar verder had Joachim het hier erg naar zijn zin. Wel vertelde hij dat zijn consequente houding hem niet altijd in dank werd afgenomen. Ik heb ruzie met een halve lesgroep gehad. Die hadden hun laatste opdracht en evaluatie niet ingeleverd. Die zei ik te zullen uitschrijven als ze dat niet alsnog deden. Dat gaf me wel een heibel.

Joachim was een stimulerende en inspirerende man, die erg actief was binnen en buiten de les. Hij draagt veel aan en betrekt je er steeds bij (hij doet het leuk, je moet wel meedoen). Hij weet goed gebruik te maken van de actualiteit, besteedt via ‘Presseschaus’ uitgebreid aandacht aan de Duitse media en staat open voor initiatieven van groepsleden, konden wij optekenen, evenals iemand die af en toe flink aan de touwtjes trekt kan ik wel gebruiken en zijn kwinkslagen en grapjes maken de les juist minder saai.
Een eerstejaars koos hem zelfs als mentor omdat hij hem als docent het sympathiekst vond. Hij neemt zijn leerlingen serieus en laat de zaak niet op zijn beloop.
Werden zijn lessen in het derde trimester van vorig studiejaar (toen hij net begon) nog niet zo goed bezocht, latere trimesters moest voor enkele van zijn lesgroepen stevig worden geloot. Er werd duidelijk ook op de persoon Joachim ingetekend.

De meesten vonden hem echt een aanwinst:

Zijn dood is voor mij onwezenlijk. Het is vreemd het gevoel te hebben iemand te missen, terwijl je die toch al meer dan twintig jaar niet hebt gezien.

Eduard Bekker, 9 januari 2012